जिनि अकास कुलह सर कीनी कउसै सपत पयाला
चमर पोस का मंदरु तेरा इह बिधि बने गुपाला
छपन कोटि का पेहनू तेरा सोलह सहस इजारा
भार अठारह मुदगरू तेरा सहनक सभ संसारा
देहि महजिदी मनु मौलाना सहज निवाज गुजारै
बीबी कौला सउ काइनु तेरा निरंकार अकारै
भगती करत मेरे ताल छिनाए किह पहि करउ पुकारै
नामे का सुआमी अंतरजामी फिरे सगल बेदेसवा
कुमार गंधर्वांचं 'कलंदर केसवा' हे निर्गुणी भजन ऐकल्यापासून त्याच्या शब्दांबद्दल कुतूहल होतं . निर्गुण भजनामध्ये (किंवा भक्तीमध्ये) कुठल्याही विशिष्ट देवाची प्रार्थना नसते. आत्म्याचे गुण वर्णन करणारी, सृष्टीची आणि मानवाची उत्पत्ती याचा शोध घेणारी, एखाद्या विशिष्ट देवापेक्षा अविनाशी तत्वावर श्रद्धा असणारी निर्गुण भक्ती ही भक्ती शाखा आहे. कुमार गंधर्वांनी बरीच निर्गुणी भजनं गायली आहेत. शून्य गढ शहर, सुनता है गुरु ग्यानी, हिरना समझ बुझ इत्यादी भजनं जशी ऐकत गेलो तसे त्यातले शब्द समजत गेले, पूर्ण संदर्भ जरी लागले नसले तरी या भजनांचे अर्थ लागले.
कुमारांनी गायलेली निर्गुणी भजनं बहुतेक करून कबीराची किंवा नाथ संप्रदायातली आहेत. कलंदर केसवा या भजनाचे शब्द ऐकून हे भजन कबीराचं असावं असं उगीच वाटून गेलं. शेवटच्या दोह्यात/कडव्यात नाममुद्रा नाही असं मला वाटलं. त्यामुळे हे कबीराचं भजन असावं असं वाटून अर्थ लावायचा प्रयत्न केला. सुरुवातीची ओळ "कलंदर केसवा करी अब्दाली भेसवा" यावरून मी अर्थ लावला - "हे केशवा, तू अब्दालीचा वेश करून ये". पण पुढच्या ओळीचा या ओळीशी संबंध लागेना. आणि अजून एक पंचाईत -अब्दाली कोण? मला माहित असलेला अब्दाली एकच - अहमदशाह अब्दाली. असं काही झालं असावं का की अब्दालीचं आक्रमण झालं आणि त्यापासून वाचवा म्हणून कबीरांनी केशवाचा धावा केला? पण wikipedia वर कबिरांचा कालावधी १४४०-१५१८ असा आहे आणि अहमद शाह अब्दालीचा कालावधी खूप अलीकडचा - १७२२-१७३३. म्हणजे हे ही समीकरण जुळेना. गुगल वर पहिल्या दोन ओळी इंग्लिश किंवा देवनागरी मध्ये टाईप करून बघितल्या पण काहीही कामाचे संदर्भ मिळाले नाही.
खूप दिवस हा असा non-aggressive शोध चालू असताना एक दिवस मधल्या दोन ओळी देवनागरी मध्ये शोधल्या आणि wow! वाटावं अशी एक लिंक मिळाली. त्या लिंकमधून बहुतेक गोष्टी स्पष्ट झाल्या.
हे भजन नामदेवांनी लिहिलेलं आहे आणि हे गुरु ग्रंथसाहिब (शिखांचा धर्मग्रंथ) मध्ये आहे. नामदेवांनी पंजाबी भाषेत काही रचना केलेली आहे आणि त्यांचा गुरु ग्रंथसाहिब मध्ये समावेश आहे ही माहिती आधी होती पण याशिवाय इतर काहीही यासंदर्भात वाचण्यात आलं नव्हतं. शेवटची "नामे का स्वामी अंतर्यामी" ही नाममुद्रा हे पद/भजन नामदेवांचं भजन आहे एवढा अंदाज यायला पुरेशी होती पण शेवटच्या ओळीपर्यंत उच्चार व्यवस्थित ऐकून समजावून घ्यावेत हा patience कुमारांचं भजन ऐकताना राहिला नव्हता. नामदेवांना कुठला अब्दाली अपेक्षीत होता याचा उत्तर आणखी थोडं गुगल करून मिळालं. नामदेवांना अभिप्रेत असलेला अब्दाली किंवा अब्दाल हे सुफी संप्रदायातील संत आहेत.
नामदेव केशवाला सुफी संताचा वेश घेऊन या अशी प्रार्थना करत आहेत आणि बाकीच्या कडव्यांमध्ये त्या वेषाचे वर्णन आहे. आधी म्हटल्याप्रमाणे हे विश्व एका निराकार अविनाशी निर्गुणी तत्वावर आधारित आहे आणि हे तत्व आपल्यापुढे सगुण होताना हे निराकार गुण (आकाश, पृथ्वी) घेऊन मानवी रुपात येतं अशी धारणा आहे.
वर दिलेल्या लिंक वरचा इंग्लिश मधला अनुवाद वाचला आणि शब्दांबद्दल बऱ्यापैकी स्पष्टता आली पण संदर्भ मात्र लागले नाहीत म्हणून काही गोष्टींवर गुगल केलं तर अबदाल बद्दल खालील माहिती मिळाली.
१. सुफी लोकांचा विश्वास आहे की अल्लाने अब्दाल, अक़्ताब, आणि अवलिया अशा प्रकारच्या संताना हे जग चालवायचा अधिकार दिला आहे.
२. या जगात सात अबदाल आहेत जे पृथ्वीच्या सात खंडावर राज्य करतात (कउसै सपत पयाला या ओळीचा अर्थ सात जग तुझ्या चपला आहेत असा लिहिलं आहे. ते सात जग म्हणजेच सात खंड असावेत)
३. कुलह (जिनि अकास कुलह सर कीनी ) म्हणजे एक प्रकारची टोपी. kulah असं गुगल केलंत तर त्या टोपीचं चित्र पण दिसेल.
संदर्भ
१. गुरु ग्रंथसाहिब
२. वेबसाईट १ (सुफी संप्रदायाशी संबंधित)
३. वेबसाईट २ (सुफी संप्रदायाशी संबंधित)
कुमारांनी गायलेली निर्गुणी भजनं बहुतेक करून कबीराची किंवा नाथ संप्रदायातली आहेत. कलंदर केसवा या भजनाचे शब्द ऐकून हे भजन कबीराचं असावं असं उगीच वाटून गेलं. शेवटच्या दोह्यात/कडव्यात नाममुद्रा नाही असं मला वाटलं. त्यामुळे हे कबीराचं भजन असावं असं वाटून अर्थ लावायचा प्रयत्न केला. सुरुवातीची ओळ "कलंदर केसवा करी अब्दाली भेसवा" यावरून मी अर्थ लावला - "हे केशवा, तू अब्दालीचा वेश करून ये". पण पुढच्या ओळीचा या ओळीशी संबंध लागेना. आणि अजून एक पंचाईत -अब्दाली कोण? मला माहित असलेला अब्दाली एकच - अहमदशाह अब्दाली. असं काही झालं असावं का की अब्दालीचं आक्रमण झालं आणि त्यापासून वाचवा म्हणून कबीरांनी केशवाचा धावा केला? पण wikipedia वर कबिरांचा कालावधी १४४०-१५१८ असा आहे आणि अहमद शाह अब्दालीचा कालावधी खूप अलीकडचा - १७२२-१७३३. म्हणजे हे ही समीकरण जुळेना. गुगल वर पहिल्या दोन ओळी इंग्लिश किंवा देवनागरी मध्ये टाईप करून बघितल्या पण काहीही कामाचे संदर्भ मिळाले नाही.
खूप दिवस हा असा non-aggressive शोध चालू असताना एक दिवस मधल्या दोन ओळी देवनागरी मध्ये शोधल्या आणि wow! वाटावं अशी एक लिंक मिळाली. त्या लिंकमधून बहुतेक गोष्टी स्पष्ट झाल्या.
हे भजन नामदेवांनी लिहिलेलं आहे आणि हे गुरु ग्रंथसाहिब (शिखांचा धर्मग्रंथ) मध्ये आहे. नामदेवांनी पंजाबी भाषेत काही रचना केलेली आहे आणि त्यांचा गुरु ग्रंथसाहिब मध्ये समावेश आहे ही माहिती आधी होती पण याशिवाय इतर काहीही यासंदर्भात वाचण्यात आलं नव्हतं. शेवटची "नामे का स्वामी अंतर्यामी" ही नाममुद्रा हे पद/भजन नामदेवांचं भजन आहे एवढा अंदाज यायला पुरेशी होती पण शेवटच्या ओळीपर्यंत उच्चार व्यवस्थित ऐकून समजावून घ्यावेत हा patience कुमारांचं भजन ऐकताना राहिला नव्हता. नामदेवांना कुठला अब्दाली अपेक्षीत होता याचा उत्तर आणखी थोडं गुगल करून मिळालं. नामदेवांना अभिप्रेत असलेला अब्दाली किंवा अब्दाल हे सुफी संप्रदायातील संत आहेत.
नामदेव केशवाला सुफी संताचा वेश घेऊन या अशी प्रार्थना करत आहेत आणि बाकीच्या कडव्यांमध्ये त्या वेषाचे वर्णन आहे. आधी म्हटल्याप्रमाणे हे विश्व एका निराकार अविनाशी निर्गुणी तत्वावर आधारित आहे आणि हे तत्व आपल्यापुढे सगुण होताना हे निराकार गुण (आकाश, पृथ्वी) घेऊन मानवी रुपात येतं अशी धारणा आहे.
वर दिलेल्या लिंक वरचा इंग्लिश मधला अनुवाद वाचला आणि शब्दांबद्दल बऱ्यापैकी स्पष्टता आली पण संदर्भ मात्र लागले नाहीत म्हणून काही गोष्टींवर गुगल केलं तर अबदाल बद्दल खालील माहिती मिळाली.
१. सुफी लोकांचा विश्वास आहे की अल्लाने अब्दाल, अक़्ताब, आणि अवलिया अशा प्रकारच्या संताना हे जग चालवायचा अधिकार दिला आहे.
२. या जगात सात अबदाल आहेत जे पृथ्वीच्या सात खंडावर राज्य करतात (कउसै सपत पयाला या ओळीचा अर्थ सात जग तुझ्या चपला आहेत असा लिहिलं आहे. ते सात जग म्हणजेच सात खंड असावेत)
३. कुलह (जिनि अकास कुलह सर कीनी ) म्हणजे एक प्रकारची टोपी. kulah असं गुगल केलंत तर त्या टोपीचं चित्र पण दिसेल.
संदर्भ
१. गुरु ग्रंथसाहिब
२. वेबसाईट १ (सुफी संप्रदायाशी संबंधित)
३. वेबसाईट २ (सुफी संप्रदायाशी संबंधित)
